Woord vooraf... of terugblik?

Excelsior, de niet meer bestaande damvereniging (6 januari 1906 – 16 mei 2006).                        
Excelsior, een damvereniging, die weerstand bood aan de crisisjaren in het begin van de 20^e eeuw, aan welvaart, aan wederopbouw en aan de opkomst van de automatisering, moet wel diep geworteld zijn geweest in haar samenleving.                                                            
Niet de intentie om een 100-jarige damhistorie mee af te doen; veeleer om de geschiedenis van deze damclub af te zetten tegen de maatschappelijke achtergrond.

De 8 Waddinxveners, die in 1906 aan de wieg stonden van onze damclub, konden op een beperkt aantal liefhebbers een beroep doen. Zo’n 3000 inwoners telde ons Waddinxveen.  De meesten verdienden hun brood in de land- en tuinbouw en in de meubelindustrie. Een deel van de dammers is afkomstig uit de laatste categorie. Het dambord is een meubelstuk?                                              
Als je de foto uit 1912 (foto) bekijkt, zou je eerder aan 21 respectabele ambtenaren denken dan aan agrariërs of meubelmakers. Ze lijken wel heel erg streng kijkend op deze foto, maar het zal door hun gevoel voor stijl, hun trots en ordelijkheid, zijn gekomen.
Die trots had te maken met het bezoek van Herman Hoogland, Nederlands eerste wereldkampioen dammen, aan Excelsior in Waddinxveen. Een staaltje ondernemingsgeest van de bestuurders uit die tijd. Excelsior was al actief vanaf de oprichting. Zij was betrokken bij de oprichting van de Nationale Dambond en bij een damclub in Bodegraven.
En samen met de oudste damvereniging van Nederland, het Rotterdamse “Constant”, gaf de damclub in 1907 mede de eerste aanzet tot het bondsorgaan “De Damkunst”.

Belangrijke pijlers, waarop de damclub is gebouwd, liggen in de historie verankerd.
Het gevoel voor orde, regelmaat en discipline, dat de spelregels oplegt, werkt vanzelf door bij de dammers. En het gevoel voor traditie, stug doorgaan en doorzetten.                                                   
Het is de verdienste van het damspel zelf met zijn oneindig veel varianten - in een strak en toch eenvoudig spelreglement gevat - dat dit mogelijk maakt.

Door onderlinge vriendschap - het meest samenbindend element -  is in de beginfase met glans veel tegenspoed overwonnen. Brand bij de secretaris 7 jaren na de oprichting en de crisisjaren. En in de latere periode bij veel leden veel betrokkenheid om het gezamenlijk belang van de vereniging te dienen. De club had altijd enthousiasme in haar midden om het verenigingswerk goed te laten functioneren. Intern, maar zeker ook naar buiten. Binnen de dambond oogstte “ons” Excelsior veel waardering en aanzien. Leeftijdsopbouw en vertrek van sterkere leden naar andere verenigingen tastten uiteindelijk de levensvatbaarheid aan.

Na opheffing werd het batig saldo aangewend voor het jaarlijks schooldamtoernooi.
Daartoe is een “Comité Schooldammen” ingesteld.
Dat Waddinxveens schooldamtoernooi werd in 2014 al weer voor de 8^e keer en in totaal voor de 42^e keer georganiseerd en gespeeld.    

Een ultieme ZET om het dammen als cultuurgoed te bewaren onder vooral scholieren.
Dammen vereist nadenken en concentratie, bevordert rekenen, combineren en inzicht.
Kortom, de pedagogische waarde van het damspel staat buiten kijf!

Waddinxveen, 23 juni 2014
Cor Barelds en Gert Dankers        Ex-bestuursleden en spelers “Excelsior” 

Inleiding

Het grootste gedeelte van dit overzicht is ontleend aan, dan wel bestaat uit de eerder geschreven versie “Historisch overzicht damvereniging Excelsior 1906 – 1992”, door ons opgesteld dd. 21 januari 1992.

Voortgaande ontwikkeling binnen de automatisering heeft meer en betere zoekmogelijkheden gebracht, waardoor meer en betrouwbare informatie kon worden verkregen. Informatie in het bijzonder over de ontwikkeling van het “dammen” in Waddinxveen is gehaald uit gedigitaliseerde oude krantenberichten. 
Uiteraard is ook een aantal correcties aangebracht.

Het destijds geschreven voorwoord bij dat overzicht van voorzitter Piet Swart is in dit vernieuwd en aanvullend overzicht onveranderd weergegeven.

Op deze website van “Hoofdlijn”, een magazine voor dammers, wordt de ontwikkeling van damverenigingen weergegeven. 
Het gaat hier dan om damverenigingen in Nederland vanaf 1800.

De K.N.D.B. (Koninklijke Nederlandse Dambond) bestond in 2011 al weer 100 jaar.
In de ontwikkeling van damverenigingen zijn grofweg 6 periodes te benoemen.
Van “Geen landelijke organisatie” vanaf 1805 tot “Actief beleid tot oprichtingen van 2 dambonden” en aansluitend de fusie tot 1 Dambond.
In enkele van die periodes wordt de ontwikkeling van het dammen in Waddinxveen vermeld.
 

Rond 1885	:	Oprichting Schaak- en Damvereeniging Waddingsveen.
29 maart 1894	:	Opheffing.
In 1893 kwam de club in zwaar weer terecht, echter er werd besloten tot het voortbestaan van de vereniging. Een jaar later viel alsnog het doek. Blijkbaar voelde men in Waddingsveen na het opheffen van deze schaak- en damclub toch een gemis en ... let op:     >    in het hetzelfde jaar (1894)
17 oktober 1894	:	Oprichting Schaak- en Damvereeniging Waddingsveen. Niets bekend van een opheffing van deze club.
21 september 1902	:	Bekendmaking dat liefhebbers van schaken en dammen gelegenheid vinden in café Vermeulen, aan de brug. Waarschijnlijk een vereniging zonder bestuur. De eerste voorloper van Excelsior ?
1904  t/m 1906	:	Feitelijke oprichting na diverse bijeenkomsten, waarbij de echte stoot werd gegeven na een simultaan door J.H. Torley Duwel in Gouda, vermoedelijk eind 1905.

                                                                                                                                 

Vanaf 1890 gaven het Leidsch Dagblad en De Rijnbode een aantal berichten over deze eerdere Waddinxveense damverenigingen. De originele verslaggeving:

Leidsch Dagblad    16.01.1890 

De schaak- en damclub te Waddingsveen heeft haar jaarlijksch concours onder de leden begonnen.

Leidsch Dagblad    24.03.1891 

Vrijdag j.l. hield de Schaak- en Damclub te Waddingsveen hare jaarlijksche algemeene vergadering. De leden waren vrij trouw opgekomen. De stand der kas was bevredigend. Tot bestuursleden werden gekozen de heeren Rupke en Spruyt, die zich de benoeming lieten welgevallen. Na afloop der vergadering bleven de leden nog eenigen tijd genoeglijk bij elkander.

Leidsch Dagblad    30.09.1891 

De Schaak- en Damclub te Waddingsveen zal Vrijdag a.s. vergaderen om te beslissen, of een wedstrijd zal worden gehouden.

Leidsch Dagblad    07.10.1891 

Op de algeemene vergadering der Schaak- en Damclub te Waddingsveen is besloten een concours te houden, waaraan alleen de leden kunnen deelnemen. Het aantal leden bedraagt op dit oogenblik achttien.

Leidsch Dagblad    29.03.1892 

De schaak- en damvereeniging te Waddingsveen hield in de afgeloopen week hare algemeene vergadering. De prijzen van het concours werden aan de winners uitgereikt. Tot bestuursleden werden gekozen de heeren C.C. Regt (voorzitter), A.H. Muller (Secretaris) en P.L. Laurusse (penningmeester).  

Leidsch Dagblad    27.10.1892                     
In hare eerste wintervergadering heeft de Dam- en Schaakclub te Waddingsveen besloten een Feestavond te houden, waarop met dammen en schaken prijzen kunnen worden behaald.  

Leidsch Dagblad    28.03.1893
De Schaak- en Damclub te Waddingsveen hield hare algemeene vergadering. Er werd besloten tot het voortbestaan der vereeniging terwijl over het houden van wedstrijden van gedachte werd gewisseld. De heer Spruijt werd als bestuurslid gekozen.

Leidsch Dagblad    03.04.1894  -  De Rijnbode    04.04.1894
De Schaak- en Damvereeniging alhier (Leidsch dagblad: te Waddingsveen), is Vrijdag j.l. opgeheven. Zij telde veertien leden en bestond circa tien jaar.

Leidsch Dagblad    17.10.1894
Te Waddingsveen is eene Schaak- en Damvereeniging opgericht, na eene vergadering, welke door den heer Regt was belegd. Elken Vrijdag-avond zullen de leden voortaan vergaderen in de sociëteit “De Unie”, aan de brug.
De Regt was ook bestuurslid van de vergadering die begin 1894 het loodje legde.

De Rijnbode,    21.09.1902 
Liefhebbers van het Schaak- en Damspel vinden daartoe elken Woensdagavond gelegenheid in een der lokalen van het café Vermeulen, aan de brug.

Voorwoord (oud) historisch overzicht Excelsior.

(Uit 1992)                                                        
Het levensverhaal van 86 jaar dammen ligt voor U.
Excelsior heeft een gedenkwaardige leeftijd. Als je het in een mensenleeftijd afmeet, zou je genoegzaam kunnen terugblikken op een mooi en arbeidzaam leven vol “ups” en “downs”.
Toch is dit verslag van de geschiedenis van Excelsior uitgegroeid boven zo’n nostalgisch navelstaren. Enerzijds omdat er een zekere trots uit spreekt, wat tot stand is gebracht en anderzijds omdat in het verleden de basis is gelegd voor een  actieve en momenteel bruisende vereniging.

Laten wij eens een evenement eruit lichten, waarbij onze damvereniging Excelsior in de afgelopen 20 jaar, samen met de Vereniging voor Openbaar Onderwijs te Waddinxveen, uniek is geweest voor heel Nederland, namelijk het schooldammen.

In deze 20 jaar hebben gemiddeld per jaar 475 kinderen, in totaal een kleine 10.000 scholieren, kennis gemaakt met het damspel en via deze kennismaking zijn velen daarvan bij Excelsior gaan dammen.

Vraag blijft wat dammen zo boeiend maakt, dat sommige leden zelfs 60 jaar lid blijven. Het tweegevecht tussen de tegenstander en de ondoorgrondelijkheid van het op het oog zo simpele damspel, maakt dit damspel juist fascinerender, zelfs sterker dan haar beoefenaren.

Deze definitie kun je aan meer spelletjes hangen en dat betekent, dat je als club wat extra te bieden moet hebben om dat saamhorigheidsgevoel te kweken.

Dit verslag en onze trotse prijzenkast geven dit historisch gevoel.
Onze vrije tijd is toegenomen en in dat kader past een zinvolle vrijetijdsbesteding, wat dammen is, uitstekend.
Wij werpen een dam op tegen de verveling.
Het damspel verankert in het verleden, zoals het door Excelsior wordt uitgedragen, leeft en zal blijven leven in Waddinxveen.

Waddinxveen, 21 januari 1992.

P. Swart (voorzitter)

Oprichting

Acht Waddinxveners hebben in 1906 aan de wieg gestaan van de damvereniging Excelsior.
De oprichting van de plaatselijke damclub op zaterdag, 6 januari 1906 was regelrecht een gevolg van het feit, dat het achttal door een simultaan-wedstrijd – in Gouda gespeeld door J.H.Torley Duwel van “Constant” uit  Rotterdam - in de ban raakten van het damspel en voornamelijk van de damvaardigheid van deze simultaanspeler.  

Onderstaande tekst uit “Het Damspel” van 1906, nr. 1. blz.18:

Op initiatief van de Damvereeniging “Constant’ werd in ’t kort te Gouda een séance georganiseerd, gegeven door den heer J.H. Torley Duwel, lid van ‘Constant’. In deze séance handhaafde de heer Duwel voorbeeldig diens reputatie als ‘vlug speler’, want binnen 2 uur had hij de 13 deelnemers aan deze séance verslagen. Binnen kort kunnen wij daar de oprichting van een club tegemoet zien.
Als gevolg van deze séance werd een Damclub te Waddingsveen opgericht, waarvan de heer Paling, tevens lid van ‘Constant’, Voorzitter is. Hulde aan de activiteit van ‘Constant’.
Dat zij op den ingeslagen weg voortga !

Het was een vrij riskante onderneming, immers eerdere opgerichte gecombineerde schaak- en damverenigingen in de 19^e eeuw, waren toen wegens gebrek aan belangstelling ter ziele gegaan.

Maar het achttal, bestaande uit de heren A. van Eeuwen, H. Paling, E.J. de Jong, P. van Rhijn, M. de Rooij, G. Alblas, Van Pelt en Van Hemert, liet zich niet afschrikken. De stoot tot de oprichting werd vooral gegeven door A. van Eeuwen, die jarenlang lid van de vereniging is geweest en 5 keer het kampioenschap van de club behaalde. Men zou de damvereniging de naam “Excelsior” (Steeds hoger) geven.

Uit onderzoek bleek, dat Van Eeuwen ook betrokken was bij een eerdere oprichting. A. van Eeuwen bleek naast het hebben van kwaliteiten op het gebied van bestuur en speltechniek, ook te beschikken over enig talent ten aanzien van de problematiek. Van zijn hand verschenen diverse composities. Twee daarvan vindt U op blz. 25.

Deze 2 problemen van Van Eeuwen hebben in “De Damkunst” van 1907 en in “Het Damspel” van 1908, uitgaven van de Nationale Dambond, gestaan.           

In 1946 had de “Goudsche Courant” een interview met de heer Van Eeuwen.
Dit artikel wordt in dit verslag letterlijk weergegeven.
Op 12 april 1950 overleed de oprichter van Excelsior.

Vermeldenswaardig is nog, dat medeoprichter H. Paling in 1904 - dus 2 jaar voor de oprichting van Excelsior -  heeft gespeeld in de finale om het kampioenschap van Nederland en daarbij een fraaie gedeelde 4^e plaats heeft behaald. H. Paling speelde bij “Constant” uit Rotterdam en mogelijk heeft hij samen met de heer A. van Eeuwen de hand gehad in de simultaan van J.H. Torley Duwel eind 1905 of begin 1906.

Problemen (composities) van oprichter A.van Eeuwen (1907 en/of 1908)

Oplossing: 44-40 9x18, 39-33 28x39, 29-23 18x20, 25x14 10x19, 17-12 7x18, 40-34 39x30, 35x33.

Oplossing: 43-38 12x23, 39-34 29x40, 21-17 11x22, 49-44 40x49, 31-27 49x21, 16x9 en winnend eindspel.