DE TOERNOOIEN

Periode 1840 t/m 1849

Over de periode
In Noord-Holland wordt de lijn van de voorafgaande jaren doorgetrokken maar deze eindigt abrupt in 1842. In Groningen staat men aan het begin van een uitzonderlijke lange reeks toernooien. Het voorlopig hoogtepunt ligt in 1844 met 8 toernooien. Ook daar zien we een afvlakking aan het eind van deze jaren, welke ook in Friesland zichtbaar is. Een verklaring voor het uitblijven van toernooien in Nood-Holland in de periode 1843-1849 (en zelfs tot 1869) is niet makkelijk te geven. Naast de economische (miserabel) en politieke situatie, nieuwe grondwet in 1848, zien we ook een sterke opkomst van het schaakspel. Schaakrubrieken vinden hun plaats in dagbladen, verenigingen worden opgericht, het blad ‘Sissa’ verschijnt. Verdringt het schaakspel het damspel? Of was wellicht de suprematie van Aris de Heer zo groot dat niemand de strijd aan durfde te gaan? 

De kranten die in dit tijdvak verschenen komen uit Amsterdam, Alkmaar, Groningen, Haarlem, Purmerend en Schagen en zijn bijna volledig doorgenomen[1]. In Groningen zijn de lokale kranten niet doorgenomen, het aantal wedstrijden zal nog wel toenemen, hoewel de Provinciaal Groninger Courant een zeer dominante positie lijkt in te nemen. Ook Zuid-Holland wacht nog op verdere ontginning.

Over de toernooien
In West-Friesland heeft men in 1841 opeens de geest te pakken, men damt het hele jaar door, en zijn liefst 7 toernooien achterhaald.  Naast het damspel kon men daar, tegelijkertijd?, ook biljarten, schaken en kolven. Een tweetal kasteleins ziet de inkomsten blijkbaar stijgen en organiseert een tweede wedstrijd in dit jaar. In Amsterdam haalt L. van Dooren ditzelfde kunstje uit. De wedstrijd van september1844 was al eerder vastgelegd in Hoofdlijn 1991, nr. 16 (vondst R.C.B. Jansen).

Onder de winnaars geen Aris de Heer, wel (naar ik aanneem) familie. De vraag is natuurlijk of Aris de Heer wel meespeelde in 1841. Zijn tweede huwelijk, met Neeltje Beets, vond plaats op 22 augustus 1841. Was dit een reden om verstek te laten gaan? Een andere intrigerende vraag is of de topdammers in dezelfde wedstrijd uitkwamen Speelden bijvoorbeeld in Amsterdam1844 zowel A. de Heer en E.J.B. van Vught mee?

Groningen[2], met Friesland als buffer, zien we haast als een enclave. Toch bijzonder hoe het damspel daar zijn weg heeft weten te vinden tot in de kleinste gehuchten. Ook in Drenthe is gedamd, een aantal damborden annex molenborden toont dit overduidelijk aan, maar alleen in Noordlaren, vlak over de grens met Groningen, is, voor zover bekend, een wedstrijd gehouden.
Anders dan in Noord-Holland gaat het in Groningen, en ook Friesland, puur om het damspel. Als prijs zien we weer veel damborden, maar het schenken en drinken van thee was blijkbaar een populaire bezigheid! Wedstrijdverslagen uit Groningen zijn overgeleverd uit 1842 en deels 1843, dan valt het opeens stil. Het aantal deelnemers ligt rond de 20. 

De wedstrijd zal nog steeds in matches verspeeld zijn, hoewel daar in de verslaggeving geen duidelijke aanwijzingen voor zijn. Vond loting plaats op sterkte? Vooralsnog is er geen enkele aanwijzing die hier duidelijk over kan verschaffen. 

De waarde van de prijzen is lastig in te schatten, maar er worden bedragen genoemd van 8 tot 10 gulden.
Over inleggeld wordt niet gesproken, en de term ‘vrij te vereeren’ zal inhouden dat er geen inleggeld is gevraagd. Borden, schijven in voldoende mate aanwezig bij de kasteleins? Golden hier ongeschreven wetten voor?[3]
 

[1] Per 01.09.2018 zijn alle beschikbare bladen in Delpher/KB doorgenomen. Idem met de kranten die via de Startpagina kranten-historisch beschikbaar zijn.
[2] In het boek van H. v.d. Nap ‘Dammen als Cultureel Erfgoed/2018’ wordt volop aandacht geschonken aan het toernooispel in de 19e eeuw. Maar toch blijven vele wedstrijden ongenoemd en komt de rijkdom van het, de spelers, de prijzen, de plaats die het spel innam, niet volledig tot zijn recht. Zie ook Hoofdlijn/juli 2018 blz. 27/30.  Naast dit boek is ook de ‘Nieuwjaarwens van Willem G. Doornbos voor dam- en boekvrienden voor het jaar 2009’ met de titel: ‘Damsport in de provincie Groningen (in de negentiende eeuw)’ een rijke bron aan informatie. Over deze ‘wens’ is meer te lezen in de inleiding van de periode 1860/1869.
[3] De kwaliteit van de afbeeldingen uit de Provinciaal Groninger Courant is, via microfiche afgedrukt en daarna gescand, niet optimaal.

 

 

Datum : 17.01.1840      
Plaats : Farmsum Provincie : Groningen
Winnaar : Onbekend Deelnemers : -
Spelers uit regio : 14 Codering : lokaal(?)
Spel(len) : dam Match/rond : -
Prijs : dam- schaakbord Dag : vrijdag
Advertentie(s) : ja Verslag(en) : nee
 
Datum : 17.12.1840      
Plaats : Farmsum Provincie : Groningen
Winnaar : onbekend Deelnemers : -
Spelers uit regio : 14 Codering : lokaal(?)
Spel(len) : dam Match/rond : -
Prijs : mahoniehouten dambord Dag : donderdag
Advertentie(s) : ja Verslag(en) : nee
 
Datum : 23.12.1840      
Plaats : Stedum Provincie : Groningen
Winnaar : onbekend Deelnemers : -
Spelers uit regio : 14 Codering : lokaal(?)
Spel(len) : dam Match/rond : -
Prijs : dambord Dag : woensdag
Advertentie(s) : ja Verslag(en) : nee
 
Datum : 04.02.1841      
Plaats : Enkhuizen Provincie : Noord-Holland
Winnaar : C.de Heer Deelnemers : 16
Spelers uit regio : 4, 6, 7 Codering : regionaal
Spel(len) : dam Match/rond : match
Prijs : zilveren lepels en vorken; dambord en schijven Dag : donderdag
Advertentie(s) : ja Verslag(en) : ja
 
Datum : 04.03.1841      
Plaats : Hoorn Provincie : Noord-Holland
Winnaar : onbekend Deelnemers : -
Spelers uit regio : 4, 6, 7 Codering : regionaal
Spel(len) : dam/biljart Match/rond : match
Prijs : zes zilveren vorken Dag : donderdag
Advertentie(s) : ja Verslag(en) : ja
 
Datum : 16.06.1841      
Plaats : Rustenburg Provincie : Noord-Holland
Winnaar : onbekend Deelnemers : -
Spelers uit regio : - Codering : lokaal(?)
Spel(len) : dam/biljart/kolf Match/rond : -
Prijs : - Dag : woensdag
Advertentie(s) : ja Verslag(en) : nee
 
Datum : 02.09.1841      
Plaats : Bovenkarspel Provincie : Noord-Holland
Winnaar : onbekend Deelnemers : -
Spelers uit regio : - Codering : lokaal(?)
Spel(len) : dam/schaak/biljart/kolf Match/rond : -
Prijs : - Dag : donderdag
Advertentie(s) : ja Verslag(en) : nee
 
Datum : 21.09.1841      
Plaats : Medemblik Provincie : Noord-Holland
Winnaar : onbekend Deelnemers : -
Spelers uit regio : - Codering : lokaal(?)
Spel(len) : dam/schaak/biljart Match/rond : -
Prijs : - Dag : dinsdag
Advertentie(s) : ja Verslag(en) : nee
 
Datum : 30.09.1841      
Plaats : Hoorn Provincie : Noord-Holland
Winnaar : onbekend Deelnemers : -
Spelers uit regio : - Codering : lokaal(?)
Spel(len) : dam/biljart/kolf Match/rond : -
Prijs : - Dag : donderdag
Advertentie(s) : ja Verslag(en) : nee
 
Datum : 29.12.1841      
Plaats : Hoorn Provincie : Noord-Holland
Winnaar : onbekend Deelnemers : -
Spelers uit regio : - Codering : lokaal(?)
Spel(len) : dam/biljart Match/rond : -
Prijs : - Dag : woensdag
Advertentie(s) : ja Verslag(en) : nee
 
Datum : 20.10.1842      
Plaats : Bovenkarspel Provincie : Noord-Holland
Winnaar : onbekend Deelnemers : -
Spelers uit regio : - Codering : lokaal(?)
Spel(len) : dam/biljart/kolf Match/rond : -
Prijs : - Dag : donderdag
Advertentie(s) : ja Verslag(en) : nee
 
Datum : 11.02.1843      
Plaats : Winsum Provincie : Groningen
Winnaar : onbekend Deelnemers : -
Spelers uit regio : 14 Codering : lokaal(?)
Spel(len) : dam Match/rond : -
Prijs : dambord Dag : zaterdag
Advertentie(s) : ja Verslag(en) : nee

 

Datum : 17.03.1843      
Plaats : Termunterzijl Provincie : Groningen
Winnaar : Waalkens, N.H. Deelnemers : 16
Spelers uit regio : 14 Codering : regionaal
Spel(len) : dam Match/rond : -
Prijs : onbekend Dag : vrijdag
Advertentie(s) : ja Verslag(en) : ja
 
Datum : 07.04.1843      
Plaats : 't Zandt Provincie : Groningen
Winnaar : onbekend Deelnemers : 12
Spelers uit regio : 14 Codering : regionaal
Spel(len) : dam Match/rond : -
Prijs : - Dag : vrijdag
Advertentie(s) : ja Verslag(en) : ja

 

Datum : 02.02.1844      
Plaats : Farmsum Provincie : Groningen
Winnaar : Bonthuis, D. Deelnemers : 16
Spelers uit regio : 14 Codering : lokaal(?)
Spel(len) : dam Match/rond : -
Prijs : dambord Dag : vrijdag
Advertentie(s) : ja Verslag(en) : ja
 
Datum : 03.02.1844      
Plaats : 't Zandt Provincie : Groningen
Winnaar : onbekend Deelnemers : -
Spelers uit regio : 14 Codering : lokaal(?)
Spel(len) : dam Match/rond : -
Prijs : - Dag : zaterdag
Advertentie(s) : ja Verslag(en) : nee

 

Datum : 07.02.1844      
Plaats : 't Zandt Provincie : Groningen
Winnaar : Kruizenga, T.F. Deelnemers : -
Spelers uit regio : 14 Codering : regionaal
Spel(len) : dam Match/rond : -
Prijs : theestoof met ketel en komfoor Dag : woensdag
Advertentie(s) : ja Verslag(en) : ja
 
Datum : 19.02.1844      
Plaats : Finsterwold Provincie : Groningen
Winnaar : Roelofs, R.J. Deelnemers : 22
Spelers uit regio : 14 Codering : regionaal
Spel(len) : dam Match/rond : -
Prijs : dambord Dag : maandag
Advertentie(s) : nee Verslag(en) : ja
 
Datum : 02.03.1844      
Plaats : Baflo Provincie : Groningen
Winnaar : Kruizenga, T.F. Deelnemers : 20
Spelers uit regio : 14 Codering : regionaal
Spel(len) : dam Match/rond : -
Prijs : theeservies Dag : zaterdag
Advertentie(s) : ja Verslag(en) : ja

 

Datum : 13.03.1844      
Plaats : Termunten Provincie : Groningen
Winnaar : Delden, J. van Deelnemers : 18
Spelers uit regio : 14 Codering : regionaal
Spel(len) : dam Match/rond : -
Prijs : zilveren tabaksdoos Dag : woensdag
Advertentie(s) : nee Verslag(en) : ja
 
Datum : 15.03.1844      
Plaats : Nieuwkerk Provincie : Groningen
Winnaar : onbekend Deelnemers : -
Spelers uit regio : 14 Codering : lokaal(?)
Spel(len) : dam Match/rond : -
Prijs : dambord Dag : vrijdag
Advertentie(s) : ja Verslag(en) : nee
 
Datum : 27.03.1844      
Plaats : Borgsweer Provincie : Groningen
Winnaar : onbekend Deelnemers : -
Spelers uit regio : 14 Codering : lokaal(?)
Spel(len) : dam Match/rond : -
Prijs : dambord Dag : woensdag
Advertentie(s) : ja Verslag(en) : nee
 
Datum : 28.03.1844      
Plaats : Farmsum Provincie : Groningen
Winnaar : onbekend Deelnemers : -
Spelers uit regio : 14 Codering : lokaal(?)
Spel(len) : dam Match/rond : -
Prijs : zilveren tabaksdoos Dag : donderdag
Advertentie(s) : ja Verslag(en) : nee
 
Datum : 23.04.1844      
Plaats : Amsterdam Provincie : Noord-Holland
Winnaar : onbekend Deelnemers : -
Spelers uit regio : - Codering : regionaal(?)
Spel(len) : dam Match/rond : -
Prijs : dambord Dag : dinsdag
Advertentie(s) : ja Verslag(en) : nee
 
Datum : 17.09.1844      
Plaats : Amsterdam Provincie : Noord-Holland
Winnaar : onbekend Deelnemers : -
Spelers uit regio : - Codering : regionaal(?)
Spel(len) : dam Match/rond : -
Prijs : dambord Dag : dinsdag
Advertentie(s) : ja Verslag(en) : nee
 
Datum : 06.02.1845      
Plaats : Baflo Provincie : Groningen
Winnaar : Onbekend Deelnemers : -
Spelers uit regio : 14 Codering : lokaal(?)
Spel(len) : dam Match/rond : -
Prijs : theestoof Dag : donderdag
Advertentie(s) : ja Verslag(en) : nee

 

Datum : 05.03.1845      
Plaats : Zijldijk Provincie : Groningen
Winnaar : onbekend Deelnemers : -
Spelers uit regio : 14 Codering : lokaal(?)
Spel(len) : dam Match/rond : -
Prijs : bloemvaas Dag : woensdag
Advertentie(s) : ja Verslag(en) : nee
 
Datum : 24.03.1845      
Plaats : 't Zandt Provincie : Groningen
Winnaar : onbekend Deelnemers : -
Spelers uit regio : 14 Codering : lokaal(?)
Spel(len) : dam Match/rond : -
Prijs : theeservies Dag : maandag
Advertentie(s) : ja Verslag(en) : nee
 
Datum : 26.12.1845      
Plaats : 't Zandt Provincie : Groningen
Winnaar : onbekend Deelnemers : -
Spelers uit regio : 14 Codering : lokaal(?)
Spel(len) : dam Match/rond : -
Prijs : frans porseleinen thee-servies Dag : vrijdag
Advertentie(s) : ja Verslag(en) : nee
 
Datum : 09.01.1846      
Plaats : Pieterburen Provincie : Groningen
Winnaar : onbekend Deelnemers : -
Spelers uit regio : 14 Codering : lokaal(?)
Spel(len) : dam Match/rond : -
Prijs : dambord Dag : vrijdag
Advertentie(s) : ja Verslag(en) : nee
 
Datum : 16.01.1846      
Plaats : Baflo Provincie : Groningen
Winnaar : onbekend Deelnemers : -
Spelers uit regio : 14 Codering : lokaal(?)
Spel(len) : dam Match/rond : -
Prijs : engelse lamp Dag : vrijdag
Advertentie(s) : ja Verslag(en) : nee
 
Datum : 18.01.1846      
Plaats : Kloosterburen Provincie : Groningen
Winnaar : onbekend Deelnemers : -
Spelers uit regio : 14 Codering : lokaal(?)
Spel(len) : dam Match/rond : -
Prijs : verrekijker Dag : zondag
Advertentie(s) : ja Verslag(en) : nee
 
Datum : 28.01.1847      
Plaats : Baflo Provincie : Groningen
Winnaar : onbekend Deelnemers : -
Spelers uit regio : 14 Codering : lokaal(?)
Spel(len) : dam Match/rond : -
Prijs : theeservies Dag : donderdag
Advertentie(s) : ja Verslag(en) : nee
 
Datum : 22.02.1848      
Plaats : Baflo Provincie : Groningen
Winnaar : onbekend Deelnemers : -
Spelers uit regio : 14 Codering : lokaal(?)
Spel(len) : dam Match/rond : -
Prijs : dozijn porselein Dag : dinsdag
Advertentie(s) : ja Verslag(en) : nee