dammen (voor) in (na) de 19e eeuw
  • Home
  • Damboeken
    • b.w. blijdenstein
    • e. van emden
    • n. van buuren
    • een damblad
    • spelletjesboeken
  • Bekende dammers
    • Aris de Heer
    • E.J.B. van Vught
  • Damclubs
    • damclubs 1800/1899
    • damclubs 1899/1906
    • damclubs 1907/1911
    • excelsior waddinxveen
  • Prijsdammen
    • toernooien 1798 t/m 1839
    • toernooien 1840 t/m 1849
    • toernooien 1850 t/m 1859
    • toernooien 1860 t/m 1869
    • toernooien 1870 t/m 1879
    • toernooien 1880 t/m 1889
    • toernooien 1890 t/m 1899
    • namenregister
    • deelnemers nk 19e eeuw
  • Damrubrieken
  • Café Manoury
Featured

 

Inleiding Rob Jansen

[ Hoofdlijn 165, juni 2012, pagina 34]

1. Het damlandschap van de 19e eeuw

kruijswijk-algIn de Algemene Historie van K.W.Kruijswijk wordt een beeld opgeroepen van een nevelig landschap aansluitend bij de beschrijving die Van Lennep en Van Hogendorp gaven na hun voettocht door Nederland. Zij liepen bijvoorbeeld door een geheel ontvolkt Molkwerum. De kennis over het damspel staat opgeslagen in het cultusboek van de Bard Ephraïm van Em(b)­den. Alleen ingewijden hebben toegang tot dit geschrift.
wapenschild aris de heerIn de Beemster woont de veekoning Aris de Heer, temmer van de waterwolf, die in zijn wapenschild een dambord voert. Tegenstanders die hem willen bekampen worden onder een vloek gebracht, zodat na verloop van tijd de animo vergaat om met hem te schuiven.
In de lange winteravonden ruist door de plattelandsdorpen de roep: Laten we een damvereniging oprichten. Het magisch centrum van Nederland is de stad van WII: Tilburg. Uit schier alle windstreken komen prijsvechters toestromen.
Vanuit de waterrijke gebieden bij Rotterdam trekken plunderaars naar de regionale en landelijke toernooiplaatsen om daar prijzenfondsen kaal te vreten.

2. De nevel trekt op

Na de verschijning van de Algemene Historie trad er een periode van stilte op. De damwereld erkende dat er sprake was van een standaardwerk. Toen men over de schrik heen was, ging men het boek op feiten controleren en aanvullen. Kruijswijk zelf maakte bronnen toegankelijk; het highbrow (term van Philip de Schaap) tijdschrift “Het Nieuwe Damspel” startte een discussie over de schrijfwijzen van de naam “Van Em(b)den”; kranten en tijdschriften werden ontdekt als bronnen van informatie over het damspel.
 

Bibliotheken en archieven werden in deze periode nog niet massaal bezocht door het gewone publiek. Jaargangen van kranten konden nog in natura ingezien worden. Toen men in de gaten kreeg dat met name kranten uit de 19e eeuw aan snel bederf onderhevig waren, startten de projecten om de informatiedragers te fotograferen.
Ik herinner me dat ik met Nico Keessen een pelgrimstocht maakte naar Middenbeemster en daarna de bibliotheek van het stadhuis van Purmerend bezocht om enige kranten door te nemen. De kranten lagen al op de kopieermachine toen er een ambtenaar verscheen die begon te roepen dat er directieven van de KB waren dat deze jaargangen niet meer toegankelijk waren. Nico Keessen was er echter niet de man naar om zijn opgenomen snipperdag te laten bederven en de bureaucraat droop af.
In de KB werd na het vertrek van Kruijswijk en zijn 2 opvolgers de schaakzaal gesloten. Wel werd er een schaakkamer geopend, vrij toegankelijk. Hier kon men schaaktijdschriften, schaakboeken en spelencyclopedieën inzien. De 4 zitplaatsen in dit paradijs werden door schakers en dammers verdedigd tegen studenten (aliens) die naar stoelen zochten.
In tijdschriften als Het Nieuwe Damspel, Dameldorado en Hoofdlijn konden de vondsten gepubliceerd worden.

3. De zon breekt door

Na grondige voorbereiding waarbij ook de resultaten van onderzoek naar schaakspel werden meegenomen, begon voor Jan de Ruiter de lange zit achter de leesapparaten. Bij dergelijke sessies lees je niet maar probeer je te prikken of er iets staat wat over het damspel gaat. Na enkele uren komen je schouders naar boven en draaien je ogen naar binnen. Voeg daarbij dat er in 90% van de sessies niets boven water komt en je begrijpt dat dergelijke onderzoekers totaal gefrustreerd thuiskomen. Gelukkig verschijnen er steeds meer documenten op internet, zodat de zware tocht naar een archief binnenkort tot de verleden tijd behoort.
Komen er plotseling feiten naar boven van allure, dan weet je waarom je leeft. Eerst ben je rationeel blij verrast om daarna in een toestand te geraken die op extase lijkt. Gerhard Bakker zal zich zo gevoeld hebben toen hij het fameuze dambord in Hoorn zag staan. In het geval van Jan de Ruiter dook er een Aris de Heer op van vlees en bloed. In het blad Hoofdlijn en op de website van Hoofdlijn werden de nieuwe feiten geboekstaafd. Onverklaarbaar is het dat in de “Beknopte Geschiedenis” Aris de Heer er weer dood en begraven bijligt.
Een volgend huzarenstuk was het overzicht dat verscheen over de verspreiding van de 2 belangrijkste damboeken. Overzicht, verwijzingen naar bronnen en de bronnen zelf werden opnieuw gepubliceerd in Hoofdlijn en bijbehorende website.
En nu worden de damverenigingen onder het vergrootglas gelegd: periodisering, geografische spreiding en karakter van de verenigingen. In een apart lijvig verslag brengt Jan de Ruiter zijn kennis van het toernooispel uit de 19e eeuw over het voetlicht.

Featured

Laatste wijzigingen:

datum wijziging betreft soort  
7 jan 2022   damclubs 1907-1911   toevoeging   Nieuwe Haarlemsche Courant link  
18 dec 2021 prijsdammen bijgewerkt namenlijst link  
18 dec 2021 prijsdammen bijgewerkt nieuw overzicht: toernooien, provincie/tijdvak link  
18 dec 2021 prijsdammen aangepast 28/29.10.1893 Rotterdam link  
18 dec 2021 prijsdammen nieuw 13.03.1890 Winschoten
06.04.1896 Vlachtwedde
26.12.1896 Winschoten
04.10.1897 Beerta
30.10.1897 Beerta
13.11.1897 Winschoten
14.11.1897 Winschoten
26.09.1898 Winschoten
10.02.1899 Scheemda
link
link
link
link
link
link
link
link
link
 
16 dec 2021 prijsdammen aanpassing inleiding Periode 1890 tm 1899 link  
16 dec 2021   prijsdammen 1880-1889   nieuw  

28.03.1885 Nieuwolda
18.02.1888 Bellingwolde
26.01.1889 Stadskanaal
10.03.1889 Musselkanaal

link
link
link link
 
13 dec 2021 damclubs 1800-1899 toevoeging: krant ; datum oprichting

Schaak- en Damvereeniging Waddingsveen:
Westlandsche Courant 31.10.1885

link  
13 dec 2021   damclubs 1800-1899   toevoeging: krant   Damclub Bellingwolde(?):
Winschoter Courant 29.02.1887 tm 09.07.1890  link
link

 
25 nov 2021 damrubrieken Katholieke Illustratie Gesplitst (aantal rubrieken uit 1896-1897 behoren in het jaar 1900) link  
28 jan 2021 aris de heer Toevoeging tekst/aanpassing afbeeldingen

Toevoeging: zie delen tussen de rode stippellijn.

Scherpere afbeeldingen:schilderij Aris en tekening/schilderij 'Het Hofje'.

link  
21 jan 2021 toernooien 1870-1879 toevoeging advertentie Wedstrijd 1874 Hoogcarspel link  
21 jan 2021 toernooien 1890-1899 toevoeging verslag Provinciale Geldersche Nijmeegsche Courant 03.11.1893 link  

 

 


 

© 2024 draughtshistory.hoofdlijn.nl
dammen (voor) in (na) de 19e eeuw
  • Home
  • Damboeken
    • b.w. blijdenstein
    • e. van emden
    • n. van buuren
    • een damblad
    • spelletjesboeken
  • Bekende dammers
    • Aris de Heer
    • E.J.B. van Vught
  • Damclubs
    • damclubs 1800/1899
    • damclubs 1899/1906
    • damclubs 1907/1911
    • excelsior waddinxveen
  • Prijsdammen
    • toernooien 1798 t/m 1839
    • toernooien 1840 t/m 1849
    • toernooien 1850 t/m 1859
    • toernooien 1860 t/m 1869
    • toernooien 1870 t/m 1879
    • toernooien 1880 t/m 1889
    • toernooien 1890 t/m 1899
    • namenregister
    • deelnemers nk 19e eeuw
  • Damrubrieken
  • Café Manoury