Een populair damboekje
door Jan de Ruiter
In de 19e eeuw kon de damliefhebber kiezen uit twee damboeken [1]: het ‘zware’ werk van E. van Emden en het ‘luchtige’ werkje met problemen van, voornamelijk, B.W. Blijdenstein.
K. W. Kruijswijk schreef uitvoerig over dit werkje in ‘Benjamin Willem Blijdenstein (1780 – 1857) Damauteur en damproblemist’, dat in 1988 bij L’Esprit, Rosmalen verscheen. Ook R.C.B. Jansen geeft informatie over dit boekje in zijn ‘Schatplichtig aan Caïssa’ uit 1992 [2].
Aangezien de laatste jaren nieuwe informatie over het boekje is opgedoken, volgt onderstaand een, nog steeds onvolledig, overzicht van de verschillende uitgaven en bekijken we welke informatie over de boekjes beschikbaar is en realiseren we ons tegelijkertijd dat er nog steeds ruimte is voor nieuwe en aanvullende informatie. Het wachten is op een nieuwe lading kranten, boeken, tijdschriften via KB / Delpher… een tip van een lezer... of onszelf onderdompelen in de archieven…
Het boekje verscheen onder drie verschillende titels:
A. Verzameling van zetten op het dambord.
B. Handleiding tot de oefening en kennis van het damspel.
C. Handleiding tot de kennis en oefening van het damspel.
Jaar | Uitgever | Drukker | Plaats | |||||||
01 | A | 1826 | A. May van Vollenhoven | Rotterdam | ||||||
01a | A | 1826 | Van Meer | Rotterdam | ||||||
02 | B | 1836 | M.J. Luyks | P.J. Masier | Rotterdam | |||||
03 | B | 1840 | J.A. van Belle | Rotterdam | ||||||
04 | C | 1842 | M. Moolenyzer | Amsterdam | ||||||
04a | C | 1850 | Gebr. Diederichs | Amsterdam | ||||||
05 | C | 1851 | Gebr. Diederichs | W.J. Gröber | Amsterdam | |||||
05a | C | 1851 | Gebr. Diederichs | H.J. Koster | Amsterdam | |||||
06 | B | 1855 | Van Vliet | Rotterdam | ||||||
07 | B | 1858 | G. Theod. Bom | Amsterdam | ||||||
08 | B | 1866 | G. Theod. Bom | Amsterdam | ||||||
08a | B | 1880(?) | G. Theod. Bom | Amsterdam | ||||||
09 | C | 1886 | Firma Thomas | Weesp | ||||||
10 | B | 1887 | P.J. Verlooij | Rotterdam | ||||||
11 | C | 18?? | Hendriksen | Rotterdam |
Van de vetgedrukte en onderstreepte nummers is het boekje zelf overgeleverd; van de vetgedrukte nummers zijn er voldoende aanwijzingen dat het boekje onder naam van de uitgever is verschenen. Een a achter een nummer geeft aan dat het boekje een afgeleide is van een eerdere uitgave, en, voor zover wij anno december 2018 kunnen bepalen, zonder verdere eigen kenmerken. Nr. 11 is nog niet te dateren/ te plaatsen.
Zelfs na ordening van gegevens blijft het na 1840, en vooral na 1860, vooralsnog een rommelig geheel. Grote hoeveelheden boekjes wisselen tegen dumpprijzen van eigenaar. Omdat het onderzoek voornamelijk via Internet plaats vindt, is er een afhankelijkheid: vele kranten en bladen wachten nog op plaatsing. Het is opvallend dat de uitgevers in Rotterdam ‘tot de oefening en kennis’ als titel bezigen en de uitgevers in Amsterdam ‘tot de kennis en oefening’ gebruiken. De uitgave van 1858 is dan een trendbreuk.
Blijft de vraag over: Waar zijn al deze boekje gebleven…
[1] | Het boekje van Van Buuren behandelt ook het trictrac en domino – edities 1879 en 1899 |
[2] | Het grootste deel van de teksten bij de jaren 1826, 1836, 1840 en 1851 is overgenomen uit genoemde bronnen. In 1983 publiceerde K.W. Kruijswijk een artikel over Blijdenstein in ‘Jubileumblad ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan van E.D.C. 1933/1983’. |